Stanovnici srpskih gradova dvočlanog naziva

[Ena]

Jedna od retkih stvari koja me u srpskom jeziku baca u nedoumicu su imena stanovnika naših gradova sa dvočlanim imenima. Ne mislim na Novosađane i Sokobanjce, već na stanovnike Banje Koviljače, Vrnjačke Banje, Bajine Bašte ...  Kako se zovu stanovnici ovih mesta?

Ako niste odnekud čuli tačan tj. usvojen naziv, ili sami ne živite u ovim mestima, kako biste ih onda nazvali?
Naime, da li su u pravopisu srpskog jezika igde data opšta pravila ili detaljne i korisne smernice (pazite, smernice, a ne pobrojavanje gotovih rešenja) kako se imenuju stanovnici ovih naselja?

Trenutno nemam pravopis pri ruci. 

[Ђорђе Божовић]

Bajinobaštani (mada postoji i ređa, lokalnija varijanta Bajobaštani, ali nju rečnici ne beleže), kao i Novosađani i Banjolučani — obično delove imena mesta spajamo spojnim vokalom, koji je najčešće -o-.

Ne znam važi li to i za Banju Koviljaču, Vrnjačku Banju i druge banje; možda tu postoji neki drugojačiji domaći naziv žitelja — recimo neki koji ne uključuje reč „banja“?

[Ђорђе Божовић]

A može biti da i nema nekog određenog naziva — kod mene, ko živi npr. u Alinu Potoku ili na Kokinu Brodu ili u Lunovu Selu, ne zove se Alinopotočanin ili Kokinobrođanin ili Lunovoselac, niti uopšte bilo kako, već se kaže prosto da je iz Alina Potoka i sa Kokina Broda i iz Lunova Sela. Nemaju baš sva sela etnike, naročito takva „problematičnija“.

Nemamo, na primer, ni ime za ljude sa Tare, a to je još i mnogo poznatije nego ime nekog sela. Kako biste ih vi nazvali? Tarani, Tarci, Taranci? Nikako, kaže se samo da je neko sa Tare, ili da živi na Tari.

A žitelji Bačkog Petrovog Sela?

[Ena]

Bačkopetrovoselci     kao Malomokrolužani

Uzgred, zašto se raširilo pisanje Mali Mokri Lug (ili Veliki Mokri Lug)? Zar nije pravilno Mali mokri lug ?

(objašnjenje: ovo je BG naselje, a zajedničke imenice unutar višečlanog naziva naselja pišu se malim slovom)

[Stoundar]

Već smo imali diskusiju na tu temu.

[Ena]

Pregledala sam temu na brzaka, al' mi je to nešto tamo ostalo nedorečeno. 

Administrativno, koliko ja znam, Mali mokri lug jeste deo Beograda, nije samostalno naselje, i otuda ta mala slova. Treba proveriti status naselja, svakako...

[Ena]

... naselje u opštini Zvezdara, grad Beograd. Znači, mala slova.

[Ђорђе Божовић]

Mislim da se Mali Mokri Lug više shvata kao selo, tj. manje-više samostalno naseljeno mesto, makar i ako je ušlo u sastav Beograda njegovim širenjem.

Takva sela koja su u jednom trenutku ušla u sastav obližnjih gradova najčešće i dalje zadržavaju pisanje s velikim slovima, jer donekle i zadržavaju manje-više odvojeni, samostalan status u svesti ljudi koji su navikli na to da su ovo obližnja sela.

Takvi su i Duboki Potok, Bela Zemlja i sl. periferijski ruralni delovi Užica koji se u svesti ljudi i dalje donekle osećaju kao obližnja sela, spram recimo Belog groblja, Vujića brda i dr., koji su „prave“, urbanije četvrti, nazivi odistinskih delova samoga grada.

Administrativni status obično nema mnogo veze s time; to će pre biti stvar lokalne navike i shvatanja „domorodaca“.

[Ena]

Ne bih se složila s tobom, Đorđe.

Vidi pravopis, tačke 17 i 21b. Mali mokri lug jeste deo Beograda, po čemu bismo ga samovoljno izuzeli iz ovog pravila? Ne vidim osnov za tako nešto. Ne može da se shvata ovako ili onako, status tog naselja je kao što sam navela: naselje u opštini Zvezdara, grad Beograd. Dakle, nije selo. 

Jedino ako ti imaš neki izvor bolji od Pravopisa tj. izvor višeg reda (što ne verujem da postoji) ili dokaz da je baš Mali mokri lug naročito izuzet (da li ga ima u RJN)?

[Ђорђе Божовић]

Kod sebe imam samo školsko izdanje; u njemu t. 17 sadrži opšte smernice, a u t. 21b ne pominje se Mali Mokri Lug, nego Savski venac, Banovo brdo, Profesorska kolonija i dr. Zašto mislim da je to različito? Pa dokaz da je baš Mali Mokri Lug izuzet od ovakvih imena delova gradova sama si dala:

Uzgred, zašto se raširilo pisanje Mali Mokri Lug (ili Veliki Mokri Lug)?

Zato što se više u narodu, međ’ rajom, shvata kao obližnje selo, nego kao naselje u opštini Zvezdara, ma kakav mu negde u papirologiji administrativni status bio. Dokaz za to jeste upravo način na koji ljudi pišu, i na koji shvataju Mali Mokri Lug.

Kao što prava i administraciju ne treba mešati u jezička pitanja, tako ni jezička pitanja i pravopis ne treba mešati u administraciju. Te pravopisne odredbe ne odnose se na katastre i registre, već na sâm jezik i jezik sâm, onako kako ga oblikuju njegovi govornici (a oni su, što sama primećuješ, rekli svoje), a ne kako ga oblikuje administracija.

Uzmi SFRJ za primer. Pravopis nalaže da se imena bivših država, za razliku od imena sadašnjih država, pišu samo s velikim slovom prve reči. Ali to ne znači da ćemo od trenutka kada je SFRJ prestala postojati, umesto kao dotad Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija, sada pisati *Socijalistička federativna republika Jugoslavija. Nećemo, jer se te pravopisne smernice uopšte ne odnose na pravne i administrativne konkretnosti, već na svest i shvatanje govornika, koja je u jeziku važnija negoli administracija.

Za nas SFRJ nije isto što i Osmanlijsko carstvo ili Užička republika, stoga ih nećemo ni pisati isto. SFRJ, iako je danas, kako bih rekao — „pravno i administrativno“, bivša država, ipak ne spada u tu pravopisnu odredbu o imenima bivših i nezvaničnih država, jer naša svest i shvatanje o njoj i njenom statusu nije ista kao shvatanje o, recimo, Osmanlijskom carstvu i Užičkoj republici.

Isto tako i za Mali Mokri Lug spram Savskog venca i Bajlonijeve pijace. Jednostavno za nas nisu isto, ma kako ih administracija rangirala. Kao što smo pisali Mali Mokri Lug dok je to bilo obližnje selo, tako ga pišemo i sada, jer i dalje tako umnogome shvaćamo, uprkos tome što se grad proširio pa obuhvatio i ovo naselje.

[Ђорђе Божовић]

Uzgred, a šta tačno znači „naselje u opštini Zvezdara“? Opštine mogu obuhvatati i sela — zašto i to smećemo s uma? — koja se, kao i sva druga naselja, pišu svima velikim početnim slovima.

Možemo, ako se baš administracije držimo, lasno tvrditi i da naselja nisu isto što i gradske četvrti i delovi grada, kao što i nisu.

[Stoundar]

Pravopis nalaže da se imena bivših država, za razliku od imena sadašnjih država, pišu samo s velikim slovom prve reči.

Tako se pišu običajem stvorena imena. Pravopis jasno kaže da službena imena ostaju takva i kada država prestane da postoji; već smo imali diskusiju na tu temu.

[Duja]

Možemo, ako se baš administracije držimo, lasno tvrditi i da naselja nisu isto što i gradske četvrti i delovi grada, kao što i nisu.

Prošlo mi je kroz ruke dosta službenog materijala iz ove oblasti, pa mislim da mogu ovo da potvrdim. "Naselje" može biti gradsko i seosko, ali ne i deo naselja (inače bi, je li, sama definicija bila kontradiktorna).

Moram da proverim kako se obično piše "Novo N/naselje", što je deo Novog Sada. Po pravopisu bi izgleda trebalo malim, ali mislim da skoro svi pišu velikim.

[Ђорђе Божовић]

Tako se pišu običajem stvorena imena. Pravopis jasno kaže da službena imena ostaju takva i kada država prestane da postoji; već smo imali diskusiju na tu temu.

Ah dobro, nema veze, evo još izrazitiji primer — ne pišemo isto Savski venac i Nova Varoš ili Gadžin Han (sa zajedničkom imenicom unutar naziva), jer prvo znamo kao deo grada, a drugo dvoje kao varošice, naseljena mesta za sebe, iako sva tri imaju isti administrativni status — sve su opštine. Pred zakonom i u administraciji to troje su isto; ali u pravopisu nisu, jer pravopis se ne oslanja na zakone.

To nam govori da administrativni statusi i zakoni nisu važni za pravopis, i ne treba ih mešati u jezička pitanja. Pravopis se neće menjati i stvarati na osnovu njih, niti treba tako da bude.

[Ena]

Ali meni se čini da upravo ovde pravopis i administracija sarađuju da bi nas sačuvali od zbrke i proizvoljnosti ! 

Pazi, prema pravopisu, ukoliko ga poslušamo, piše se: Banovo brdo, Petlovo brdo, Bele vode, Višnjička banja, Mali mokri lug. Sve su ovo, administrativno, i pravopisno, beogradska naselja.

Kriterijum "gradskosti" mi nekako ne zvuči dovoljno ubedljivo. Da li su Bele vode gradskije naselje Beograda od Malog mokrog luga, pa zaslužuju mala slova u nastavku naziva a ovaj ih ne zaslužuje? Tako posmatrano, kakav je tek status Višnjičke banje?

Previše nejasnosti za moj ukus.

[Тагови:]

Српски језик - Вокабулар форум
Srpski jezik - Vokabular forum > О српском језику и култури > Језик наш насушни (Уредници: Бојан Башић, J o e) > Тема: Stanovnici srpskih gradova dvočlanog naziva